Een bouwsteiger is een tijdelijke constructie opgebouwd uit steigerpijpen en -planken om het mogelijk te maken te bouwen of onderhoud te plegen op plaatsen waar men zonder steiger niet bij kan. In de regel wordt een steiger voor een bouwwerk geplaatst, de steiger groeit mee naarmate het gebouw hoger wordt. Systeemsteigers moeten voldoen aan de eisen zoals vastgelegd in de NEN 2770
Bouwen van een steiger is vakwerk
Zowel het bouwen van een steiger als het gebruik ervan is vakwerk. Bij verkeerd gebruik kan de steiger instorten. Er zijn verschillende typen steigers: zoals een enkele, een dubbele, hefsteiger, daksteiger, trappentorens, gevel- en metselsteigers of een rolsteiger.
Een enkele of dubbele steiger kan traditioneel, met steigerpijp en losse koppelingen, maar ook als systeemsteiger uitgevoerd worden waarbij vaste maten en elementen uitgangspunt zijn. Over het algemeen wordt een systeemsteiger als dubbele steiger uitgevoerd.
Schraagsteigers worden toegepast tot maximaal circa één meter hoogte. De meest toegepaste materialen zijn stalen pijpen en bijbehorende spiekoppelingen en ook aluminium steigers, deze laatste worden vooral gebruikt bij kleinschalige projecten en geringere steigerbelastingen. Aluminium is door het lichte gewicht snel te monteren en demonteren. Op de steigerpijpen worden loopplanken van hout of metaal gelegd. Vroeger werden in plaats van steigerbuizen lange palen gebruikt, waarbij de verbindingen met touw werden vastgezet. Door gebruik te maken van krimpfolie of andere afschermende stoffen zoals steigergaas zorgt men ervoor dat onder alle weersomstandigheden kan worden gewerkt. Bij het bekleden met folie of steigergaas dient terdege rekening te worden gehouden met de verhoogde windbelasting op de steiger. Tevens maakt een scherm het mogelijk de overlast voor de omgeving te beperken en voorkomt het dat afval op straat valt. De bouw van steigers wordt bij grotere projecten vaak uitgevoerd door een gespecialiseerde (onder)aannemer, een zogenaamde “steigerbouwer”. Een steiger wordt gebruikt als tijdelijke voorziening om veilig op hoogte te kunnen werken, bijvoorbeeld bij de bouw van een huis. Zowel bij het opbouwen, het gebruik als de demontage van steigers gebeuren regelmatig ongevallen. Het leveren, verhuren en monteren van een tijdelijke werkplek op hoogte is dan ook specialistenwerk waaraan gebruiker, opdrachtgever én wetgever hoge eisen stellen.
Ongevallen met steigers De Inspectie SZW (vroeger Arbeidsinspectie) concludeerde dat driekwart van de in 2009 geïnspecteerde steigers niet voldeed. Bij de 594 bouwwerken die zij bezocht, vond zij maar liefst 900 overtredingen. Er gebeuren helaas regelmatig ongevallen met steigers. Een rampzalig ongeval gebeurde op 28 september 2003 in Geertruidenberg. Acht onderhoudsmedewerkers werkten ’s nachts op een 65 meter hoge steiger in een ketel. Plotseling stortte de steiger in en vielen ze 20 meter naar beneden. Vijf van de acht medewerkers kwamen daarbij om het leven. De stoomketel was onderdeel van de Amercentrale, de elektriciteitscentrale van Essent in Geertruidenberg (ANP). Ongevallen met steigers leiden in Nederland jaarlijks helaas tot gemiddeld 3 doden, 7 slachtoffers met blijvend letsel, 47 mensen zonder blijvend letsel en 29 slachtoffers met onbekend letsel. De belangrijkste types steigers waarmee ongelukken gebeuren zijn de rolsteiger (45%) en de (toren)steiger (36%).
Ongevalsoorzaken
Het grootste risico van het werken met steigers is om te vallen, en wel: vallen van hoogte bij het beklimmen of afdalen van een steiger, vallen door een opening in een werkvloer (maximale vloeropeningen 10 x 10 cm), vallen door onvoldoende randbescherming, vallen van een te zwakke steiger, vallen bij het instorten of omvallen van de steiger, bijvoorbeeld omdat de steiger niet beveiligd is tegen aanrijden. Andere belangrijke gevaren bij het gebruik van steigers zijn bekneld raken, stoten, struikelen en het worden getroffen door vallende voorwerpen. Deze risico’s gelden voor steigerbouwers en steigergebruikers.
Ongevallen met steigers kunnen door diverse factoren worden veroorzaakt, maar hebben meestal een oorzaak die gelegen is in onjuist gebruik. Denk aan oorzaken als: • het dragen van ongeschikt schoeisel waardoor men uitglijdt; • het even weghalen van een leuning om bijvoorbeeld gemakkelijker materialen op de steiger te kunnen zetten en die dan niet of onjuist terugplaatsen. Denk hierbij ook aan een safety bar of klaphekje bij trapopgangen en aan losse delen in de constructie (koppelingen los, spieën niet aanwezig); • het verwijderen van de schoren door gebruikers waardoor de steiger onveilig wordt; • overbelasting van een steiger doordat er te veel personen of materiaal op een bepaalde oppervlakte aanwezig zijn. In veel gevallen bleken de punten waar de bouwlift op een steiger aansluit bijzonder onveilig. Veel bouwliften waren bovendien niet gekeurd voordat deze in gebruik waren genomen.
Maatregelen Steigers die op de juiste manier zijn opgebouwd en worden gebruikt, zijn een veilige werkplek. Hiertoe kunt u de volgende maatregelen treffen: • bouw een steiger secuur op volgens een montagevoorschrift of steigertekening. Afhankelijk van de complexiteit van de steiger moet u rekening houden met verankeringen, stabiliteitsverbanden en fundamenten; • zorg ervoor dat steigervloeren niet ongewild kunnen verschuiven. Ze moeten afhankelijk van het werk voldoende sterk en breed zijn. In steigerleuningen mogen geen gevaarlijke openingen voorkomen; • raadpleeg bij de opbouw, het gebruik en demontage de Richtlijn Steigers (zie www.richtlijnsteigers.nl); • controleer of de steiger is opgebouwd of wordt gewijzigd door deskundige personen;
Een steiger moet na opbouw minimaal eens per drie maanden en na extreem weer, zoals storm, vorst en zware regen worden gecontroleerd door deskundige personen. De steiger mag pas weer worden gebruikt als dat door een speciale kaart of zogenoemde steigerlabel is aangegeven. Conclusies Met steigers gebeuren helaas regelmatig ongevallen. Vallen van steigers leidt tot gemiddeld 3 doden en 7 slachtoffers met blijvend letsel per jaar. Daarom moeten steigers aan veel eisen voldoen. De meeste steigers voldoen niet of niet volledig aan die eisen, zo bleek in 2009. Op het niet volledig naleven van deze eisen staan hoge boetes. Steigerbouwen is een vak dat veel inzicht en ervaring vraagt.
