Vanaf de Tweede Wereldoorlog tot aan de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft de markt voor asbest sterk gefloreerd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel fabrikanten waren die producten vervaardigden die uit asbest bestonden.
Fabrikanten van asbesthoudende producten
Vier grote asbest fabrikanten
In Nederland waren er vier grote fabrikanten die destijds asbestproducten produceerden. In alfabetische volgorde waren dat Asbestona, Eternit, Ferrocal en Martinit.
Wat deden Asbestona, Eternit, Ferrocal en Martinit?
Ondanks dat alle vier de genoemde bedrijven asbesthoudende producten produceerden zou je denken dat er geen ruimte was voor veel concurrentie. Dit was echter wel het geval. Alle vier de ondernemingen richtte zich praktisch op dezelfde productgroepen. Zo hield Eternit, opgericht in 1934, zich vooral bezig met het produceren van asbestcement en alle producten waar dit voor gebruikt wordt. De meest voorkomende vorm hiervan zijn de bekende golfplaten die je nogal eens op daken van schuren en dergelijke kunt vinden.
Toen bekend werd dat asbest schadelijk was voor de gezondheid en de productie van asbesthoudende materialen in Nederland werd verboden, is Eternit gestopt met het producerende van dergelijke producten. Op 1 juli 1993 sloot Eternit dan ook de deuren. Je zou denken dat de problemen dan dus inmiddels wel opgelost moeten zijn, maar omdat de latentietijd (de tijd tussen de blootstelling aan asbest en het ontwikkelen van ziektes als kanker) van asbest erg hoog is (circa 30+ jaar), moet de grootste golf personen die door asbest ziek blijken te zijn geworden nog gaan komen.
Asbestona
Een ander bedrijf is Asbestona, dat in 1935 de deuren opende. Asbestona werd in 1934 gebouwd, als één van de twee asbestfabrieken in Nederland, de ander lag in Goor. Het waren de crisisjaren en er heerste grote werkloosheid, de visserij liep op zijn eind en de eendenfokkerij deed zijn intrede. Veel vissers verruilden hun schip voor een lap grond met eendenschuren. Asbestona kon hun materiaal goed kwijt aan deze mensen die de dakbeplatingen van asbest maakten, maar ook onderdelen voor hele woonwijken werden in die tijd van asbest gemaakt. Voor de werknemers was Asbestona
een goede werkgever, restmateriaal mochten de werknemers gratis mee naar huis nemen en zo zijn er heel wat schuurtjes en half verharde paadjes gemaakt van dit restmateriaal. Toen in de jaren 80 bleek dat asbest kanker verwekkend was gingen de zaken minder goed en de fabriek ging over op fabricage van het ongevaarlijke etherniet. Het mocht echter niet meer baten, de fabriek ging in 1983 dicht en de productie werd overgebracht naar Ethernit te Goor. Het fabriekscomplex wordt nu gesloopt en gesaneerd om plaats te maken voor woningen die in het kader van het waterfrontplan gaan verreizen.
Martinit
Eén van de vier grootste producten van asbest en asbestproducten in Nederland was Martinit. Deze onderneming werd in 1912 opgericht en heette officieel de Eerste Nederlandsche Asbestcementplatenfabriek N.V.. Daarmee was dan ook direct duidelijk wat het bedrijf voornamelijk produceerde: asbestcementplaten. Deze platen, tegenwoordig vooral herkenbaar als golfplaten op oude schuren en soms zelfs woningen, werden door Martinit vervaardigd.
Net als de enkele andere grote asbestfabrieken had ook Martinit een fabriek langs een grote waterweg; om
precies te zijn langs het IJ in Amsterdam. Het handige hiervan was dat de producten eenvoudig aan- en af te voeren waren bij de fabriek. Tegenwoordig zijn er vrachtwagens en is dat vaak sneller dan vervoer per schip, maar destijds waren die er nog niet en was transport per boot verreweg de beste optie.
Eternit
De geschiedenis van Eternit gaat terug naar 1936 en begon in het plaatsje Goor. De keuze voor die plaats bleek een goede beslissing te zijn. Dankzij de praktische plek langs het Twentekanaal kon er de eerste twee jaar direct al flink worden uitgebreid. Zo werd er na die twee jaar al dag in, dag uit met 150 man gewerkt aan de beste asbestproducten van Nederland.
Vanwege de Tweede Wereldoorlog liep de aanvoer van asbest in de loop van 1940 stil, waarna er wat mindere jaren
optraden. Na de oorlog, vanaf circa 1952, ging het echter al snel weer prima. In de oorlog was de fabriek gebombardeerd, waardoor het enkele jaren duurde voor alles weer goed en wel op de rails stond.
Er werd uitgebreid tot maar liefst 650 personeelsleden in 1957. Verdrietig maar waar; de watersnoodramp in 1954 zorgde voor veel werkgelegenheid. Er moesten immers complete dorpen herbouwd worden; dorpen met huizen waar stuk voor stuk op tal van manieren asbest in werd verwerkt. Sindsdien ging het helaas weer bergafwaarts tot asbest verboden werd en Eternit op 1 juli 1993 definitief de deuren van de asbestfabriek sloot.
Ferrocal
Ferrocal werd in 1934 in Doesburg geopend. Martinit bestond toen dus al, maar de grote concurrenten Eternit en Asbestona moesten destijds nog opgericht worden. Het geheime wapen van Ferrocal was dat zij een bijzonder productieproces had ontwikkeld. De asbestcementplaten werden op een bijzondere wijze bewapend waardoor de asbestcementplaten veel steviger waren dan die van de concurrentie. En er bovendien geen licentie nodig was aangezien het patent op de reeds bekende asbestcementplaten bij een concurrent lag.